Rola farmakoterapii – diagnoza i leczenie ADHD

ADHD (ang. Attention Deficit Hyperactivity Disorder), czyli zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi, to jedno z najczęstszych zaburzeń neurorozwojowych, charakteryzujące się trudnościami z koncentracją, impulsywnością oraz nadmiernym pobudzeniem ruchowym. Skuteczna terapia wymaga postawienia odpowiedniej diagnozy oraz indywidualnie dobranego leczenia. Choć wokół farmakoterapii w psychiatrii narosło wiele mitów, odgrywa ona kluczową rolę u pacjentów, u których objawy znacząco utrudniają codzienne funkcjonowanie. Dowiedz się, dlaczego właściwa diagnoza jest tak istotna, a także jak wygląda farmakoterapia w psychiatrii i neurologii.

Proces diagnozy i podejmowanie decyzji terapeutycznych

Diagnoza ADHD u dorosłych wymaga szczegółowej oceny klinicznej, uwzględniającej historię pacjenta, obserwacje zachowania oraz zastosowanie standaryzowanych narzędzi diagnostycznych. Obecnie nowe wytyczne – zarówno polskie, jak i międzynarodowe zalecają, aby proces diagnostyczny obejmował również ocenę współistniejących zaburzeń psychicznych, co z kolei pozwala lepiej dopasować leczenie¹.

Przeczytaj również: Dzieci z ADHD – jak je diagnozować?

Wpływ leczenia farmakologicznego na funkcjonowanie pacjentów

Farmakoterapia przyczynia się do poprawy koncentracji, redukcji impulsywności oraz ogólnej poprawy funkcjonowania pacjentów z ADHD. Analiza przeprowadzona w Hiszpanii wskazuje, że aż 80–85% osób w wieku 7–24 lat z rozpoznaniem ADHD otrzymuje leczenie farmakologiczne, natomiast w populacji -osób powyżej 25. roku życia wskaźnik ten wynosi do 73%². Badania wskazują, że połączenie farmakoterapii z psychoterapią jest najbardziej efektywne w redukcji objawów ADHD, co podkreśla znaczenie kompleksowego podejścia terapeutycznego³. 

Należy jednak pamiętać o potencjalnych działaniach niepożądanych terapii farmakologicznej, takich jak zmniejszenie apetytu, problemy ze snem czy wzrost ciśnienia krwi. Dlatego kluczowe jest indywidualne podejście do każdego pacjenta oraz regularne monitorowanie efektów leczenia⁴.

Farmakoterapia w ADHD

Leczenie farmakologiczne ADHD opiera się przede wszystkim na stosowaniu leków stymulujących, takich jak metylofenidat (MPH) i pochodnych amfetaminy, w tym lisdeksamfetaminy (LDX), oraz leków niestymulujących, na przykład atomoksetyna (ATX) lub guanfacyna (GXR)².

ADHD a farmakoterapia – kontrowersje i potrzeba dalszych badań

Mimo skuteczności farmakoterapii niektórzy eksperci podnoszą kwestie „nadrozpoznawalności” i nadmiernej preskrypcji leków. Jednak według nowszych analiz, zamiast pojęcia „nadrozpoznawalności”, le piej stosować termin „błędna diagnoza”, ponieważ zaburzenie, jakim jest ADHD, nie może być rozpoznane bez istotnego wpływu na funkcjonowanie pacjenta⁶.

W ostatnich latach w mediach pojawiały się obawy dotyczące możliwej nadrozpoznawalności ADHD, jednak dostępne dane z polskiego systemu publicznego oraz stanowisko ekspertów (Female ADHD Research Group, Sekcja Kształcenia Specjalizacyjnego PTP) wskazują raczej na istotne niedodiagnozowanie tego zaburzenia u osób dorosłych. Dlatego kluczowe jest, aby rozpoznanie opierało się na rzetelnym, wieloźródłowym procesie diagnostycznym, który ocenia nie tylko objawy, ale także ich wpływ na funkcjonowanie oraz współwystępujące zaburzenia, zgodnie z aktualnymi rekomendacjami krajowymi i międzynarodowymi⁷.

Czytaj też: Najczęstsze mity na temat ADHD

Rola lekarzy rodzinnych w terapii ADHD

Model opieki zdrowotnej skoncentrowanej na lekarzach pierwszego kontaktu może skutecznie zmniejszać liczbę hospitalizacji psychiatrycznych i optymalizować leczenie ADHD. Chociaż lekarze POZ nie stawiają samodzielnie diagnozy ADHD ani nie rozpoczynają farmakoterapii, mogą odgrywać istotną rolę w procesie rozpoznawania zaburzenia oraz kontynuowania leczenia, m.in. wypisując leki zalecone przez specjalistę. Ponadto lekarze POZ mogą mieć również wpływ na: 

• Wczesne wykrywanie objawów ADHD i kierowanie pacjentów na diagnostykę do specjalistów, takich jak psychiatrzy czy neurolodzy.
• Monitorowanie skuteczności leczenia farmakologicznego i psychoterapeutycznego, a także obserwowanie ewentualnych działań niepożądanych leków.
• Wspieranie pacjentów i ich rodzin poprzez edukację na temat ADHD oraz promowanie strategii radzenia sobie z objawami w codziennym życiu.
• Koordynowanie opieki między różnymi specjalistami oraz pomaganie w dostępie do terapii behawioralnych i wsparcia psychospołecznego.

Badanie przeprowadzone w Niemczech wykazało, że pacjenci korzystający z general practitioner-
centred paediatric primary care, czyli tak zwanego modelu opieki zdrowotnej skoncentrowanej na lekarzach pierwszego kontaktu rzadziej wymagali hospitalizacji z powodów psychiatrycznych (3,4% vs. 5,0%) oraz rzadziej otrzymywali stymulanty (34,5% vs. 38,5%). Może to wynikać z lepszego moni torowania pacjentów, wcześniejszego rozpoznawania problemów oraz efektywniejszej koordynacji leczenia⁸.

Przeczytaj też: Różnice między ADHD u kobiet a u mężczyzn

Farmakoterapia ADHD u dorosłych, jak również dzieci jest skuteczną i dobrze udokumentowaną metodą leczenia, pozwalającą na poprawę funkcjonowania pacjentów. Kluczowe jest jednak indywidualne podejście do każdego przypadku, uwzględniające współistniejące zaburzenia oraz potrzeby danej osoby. W przyszłości konieczne są jednak dalsze badania nad optymalnym modelem leczenia ADHD, zwłaszcza u osób dorosłych.