Przeszczepienie szpiku kostnego jest skomplikowanym zabiegiem, pozwalającym na drugie życie pacjenta. Pozwala wyleczyć ponad 70 różnych chorób, w tym zarówno nowotwory krwi, jak i choroby rzadkie. Każdy pacjent zakwalifikowany do przeszczepienia szpiku kostnego musi jednak dokładnie przygotować się do hospitalizacji, by jego organizm jak najszybciej odzyskał energię.
Podczas zabiegu lekarz pobiera krwiotwórcze komórki macierzyste i przeszczepia je pacjentowi. W zależności od źródła komórek wyróżnia się trzy rodzaje transplantacji:
- transplantacja allogeniczna – dawcą może być rodzeństwo (odpowiednio dobrane pod względem zgodności tkankowej) lub niespokrewniony z pacjentem wolontariusz, który zgłosił się do międzynarodowych rejestrów dawców szpiku. Istnieje także możliwość wzięcia pod uwagę dawcy rodzinnego
- transplantacja autologiczna – polega na przeszczepieniu komórek pacjenta
- transplantacja syngeniczna – dawcą jest identyczny genetycznie jednojajowy brat bliźniak.
Lekarz decyduje o konkretnej transplantacji ze względu na chorobę pacjenta. Transplantacje autologiczne wykonuje się głównie u chorych na chłoniaki, a allogeniczne w przypadku pacjentów chorujących na białaczkę.
Przeszczep przeciwko gospodarzowi
Istnieją dwie metody transplantacji szpiku, które są bezpieczne dla pacjenta:
- pobranie krwiotwórczych komórek z krwi obwodowej (większość zabiegów)
- pobranie szpiku z talerza kości biodrowej (metoda wybierana rzadziej).
Kluczowe są pierwsze dni po zabiegu. Jeśli po upływie około 14-30 dni w krwi obwodowej chorego pojawią się nowe krwinki, jest to oznaka wszczepienia się szpiku. W przypadku transplantacji allogenicznych występuje jednak ryzyko choroby przeszczepu przeciwko gospodarzowi. Jeśli komórki dawcy i pacjenta nie są identyczne, chory może doświadczać nieprzyjemnych dolegliwości, takich jak świąd skóry, biegunka oraz żółtaczka. Objawy te zwalczają odpowiednie leki immunosupresyjne.
Zakwalifikowałem się do transplantacji szpiku – co dalej?
Przed samym zabiegiem pacjent zostaje poddany leczeniu kondycjonującemu. Polega ono na zastosowaniu leczenia chemioterapeutycznemu oraz napromienianiu całego ciała promieniami Roentgena w celu zniszczenia szpiku kostnego. Podczas leczenia kondycjonującego zostaną zniszczone nie tylko nieprawidłowe komórki odpowiedzialne za obecną chorobę, lecz także prawidłowe komórki szpiku. Stan ten będzie się utrzymywał do momentu, aż przeszczepiony szpik podejmie swoją normalną funkcję. Jeśli zostałeś zakwalifikowany do transplantacji szpiku, musisz poznać także główne zasady leczenia kondycjonującego:
- każdy pacjent przed rozpoczęciem leczenia kondycjonującego ma założony cewnik do żyły centralnej
- leczenie związane z przeszczepieniem prowadzone będzie w izolatce, która ma na celu zapobieganie zakażeniom zewnętrznym. Wiąże się to z ograniczeniem kontaktów z rodziną
- podczas kondycjonowania mogą występować nudności, wymioty oraz biegunki
- objawy będą łagodzone z wykorzystaniem leków przeciwwymiotnych i uspokajających oraz za pomocą uzupełnienia niedoborów wody i elektrolitów
- na skutek uszkodzenia błon śluzowych może dojść do powstania bolesnych zmian w jamie ustnej oraz całym przewodzie pokarmowym. Mogą one uniemożliwiać przyjmowanie pokarmów stałych oraz płynów drogą doustną. Wówczas konieczne będzie zastosowanie żywienia pozajelitowego
- w okresie około 2–3 tygodni po leczeniu, prawie u wszystkich pacjentów występuje łysienie. Włosy odrastają po 2–3 miesiącach
- może pojawić się krwawienie z pęcherza moczowego
- istnieje duże ryzyko wystąpienia zaburzeń płodności
- obserwuje się przyspieszenie okresu menopauzy i andropauzy.
Warto na bieżąco informować o swoich dolegliwościach lekarza prowadzącego oraz personel medyczny. Dzięki temu będziesz mógł otrzymać odpowiednie leki, minimalizujące dolegliwości związane z leczeniem kondycjonującym.
Przygotowanie do pobytu w szpitalu
Okres przygotowania do transplantacji szpiku kostnego wiąże się z obniżoną odpornością organizmu. Dlatego najlepiej wszystko odpowiednio wcześniej zaplanować, by pozbyć się niepotrzebnego stresu. Poniżej znajdziesz podstawowe zasady, dzięki którym odzyskasz spokój i komfort podczas pierwszych godzin w szpitalu:
- skompletuj dokumentację medyczną
- wykonaj niezbędne konsultacje specjalistyczne
- zaopatrz się w leki specjalistyczne, które przyjmujesz na co dzień
- zaopatrz się w niezbędny sprzęt (np. glukometr z odpowiednią ilością pasków, insulina)
- zminimalizuj ryzyko infekcji
- unikaj urazów
- unikaj zabiegów kosmetycznych, zwłaszcza inwazyjnych (tatuaże, manicure i pedicure hybrydowy, żelowy itp., sztuczne rzęsy, makijaż permanentny)
- na kilka dni przed przyjęciem do szpitala wybierz się do fryzjera – skróć włosy (do ok. 1-2 cm długości)
- zostaw w domu cenne przedmioty (biżuteria, zegarek itp.)
Po zakończonym leczeniu kondycjonującym następuje objęcie izolacją ochronną, mającą na celu zminimalizowanie u Ciebie ryzyka zakażeń. Polega ona na pobycie w izolatce, gdzie jesteś chroniony przed czynnikami zewnętrznymi, takimi jak: wirusy, bakterie, grzyby. Od tej pory należy rygorystycznie przestrzegać czystości i higieny.
Transplantacja szpiku kostnego może na początku przerażać, głównie ze względu na ilość przygotowań do samego zabiegu. Jednak dzięki temu zabiegowi chory ma szansę na drugie życie pozbawione choroby. Lekarz prowadzący na bieżąco poinformuje cię o kolejnych krokach. W razie wątpliwości zawsze możesz się do niego zwrócić. Zachęcamy również do pobrania informatora dla pacjentów kliniki transplantacji szpiku.
