Jak rozmawiać z lekarzem o bólu nowotworowym?

Ból nowotworowy

Każdy człowiek potrafi jednoznacznie zdefiniować wrażenia bólowe. Najczęściej zmagamy się z bólem głowy, zębów, brzucha czy stawów. W przypadku bólu nowotworowego sytuacja wygląda zupełnie inaczej. Czynnikiem wyzwalającym wrażenia bólowe może być sam nowotwór, sposób jego leczenia, ale ból może mieć również podłoże nienowotworowe (np. bóle spowodowane niewydolnością krążenia, czy też występujące w trakcie ruchu).
Istnieje kilka klasyfikacji bólu – dzielimy je na bóle receptorowe, i niereceptorowe – bóle neuropatyczne (podział ze względu na patomechanizm jego powstawania) oraz uwzględniający czas trwania bólu. Wielu pacjentów pyta – „jak długo będzie boleć?” W sytuacjach klinicznych wyróżniamy podział uwzględniający czas trwania bólu.
Wyróżniamy: ból stały( podstawowy) oraz ból epizodyczny. Ból stały, to taki, który trwa ponad 12 godzin. Ból epizodyczny, nazywany jest także bólem przebijającym, który oznacza nagłą intensyfikację bólu, który już istnieje. Drugi rodzaj wrażeń bólowych jest znacznie silniejszy od bólu podstawowego. Trwa stosunkowo krótko , początek bólu szybko narasta, ale również taki ból szybko ustępuje.

Leczenie bólu nowotworowego

Postawione pytanie – jak rozmawiać z lekarzem o bólu nowotworowym – nie zawsze ma jednoznaczną odpowiedź. Rozmowy na temat choroby nowotworowej są zawsze dużym przeżyciem dla pacjenta. Miedzy innymi dlatego lekarz powinien podchodzić do pacjenta z odpowiednią empatią i zrozumieniem.
Lekarz powinien dokonać oceny pacjenta pod względem klinicznym. Istotne jest określenie lokalizacji bólu, czas jego trwania, jego wpływ na codzienną aktywność, czynniki wyzwalające ból, a także charakter dolegliwości bólowych – czy ból jest stały, jak szybko ustępuje czy ma charakter bólu ostrego, czy jest tępy, piekący czy też kłujący.
Niestety, u blisko 1/3 osób, u których zakończono leczenie onkologiczne utrzymują się dolegliwości bólowe. Szacuje się, że najczęściej występują one u chorych zmagających się z nowotworami trzustki oraz głowy i szyi. To bardzo duży problem zdrowotny, który stanowi poważne wyzwanie dla onkologii i medycyny paliatywnej.

Leczenie bólu w chorobie nowotworowej

Ogólne zasady leczenia bólu znane są od lat. Zanim zostanie wdrożone odpowiednie leczenie bólu (niezależnie od jego przyczyny!) konieczna jest ocena jego natężenia. Sprawia to trudność, bowiem jak wcześniej wspomniano wrażenia bólowe są kwestią wysoce subiektywną. Lekarzom pomagają uniwersalne skale i kwestionariusze na podstawie których wdrażane jest leczenie . Najpopularniejsze są – skala VAS oraz NRS.
Skala NRS (ang. numeric rating scale) jest skalą numeryczną, 11 stopniową. Wyróżniamy stopień 0, który oznacza całkowity brak bólu, a 10 jest najsilniejszym rodzajem bólu jaki chory może sobie wyobrazić. Inną skalą, wykorzystywaną w ocenie bólu nowotworowego jest skala VAS (ang. visual analogue scale). Skala polega na wskazaniu przez pacjenta na odcinku 10 centymetrowym nasilenie dolegliwości bólowych, gdzie 0 oznacza całkowity brak bólu, a 10 najsilniejszy wyobrażalny ból. Chociaż skala wydaje się prosta to dla wielu pacjentów z zaawansowaną chorobą nowotworową określenie natężenia bólu może być trudne.

Walka z bólem nowotworowym

Na pierwszym stopniu (który stosowany jest przy słabym i umiarkowanym bólu) stosuje się niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) oraz paracetamol. Jeśli ból nie ustępuje lub narasta, zastosowanie znajdują słabe opioidy, które są podstawą drugiego stopnia drabiny analgetycznej. Zaliczamy do nich tramadol, kodeinę oraz dihydrokodeinę. Alternatywnie stosuje się niskie dawki morfiny, oksykodonu lub hydromorfu. Jeśli ból w dalszym ciągu nie zmniejsza się lub narasta konieczne jest wdrożenie trzeciego poziomu drabiny analgetycznej, której podstawą jest morfina, oksykodon, fentanyl, metadon, buprenorfina oraz tapentadol. Dodatkowo, na każdym stopniu drabiny analgetycznej możliwe jest wprowadzenie leczenia wspomagającego, obejmującego min. leki przeciwdepresyjne, przeciwdrgawkowe, sterydy.

Na pytanie, jak rozmawiać z lekarzem o bólu nowotworowym jest jedna odpowiedź – szczerze. Dokładny opis rodzaju oraz natężenia dolegliwości bólowych znacznie ułatwia wprowadzenie właściwej terapii. Obecne możliwości farmakologiczne sprawiają, że zdecydowana większość pacjentów zmagających się z chorobą nowotworową może żyć bez bólu lub w znacznym jego ograniczeniu. Bez wątpienia ból obniża jakość życia (ang. QOL). Zapewnienie wysokiej jakości życia pacjenta jest ważnym celem w trakcie terapii onkologicznej oraz leczenia paliatywnego. Pamiętaj, że odpowiednio prowadzona terapia pozwala na życie bez bólu. Każdy epizod dolegliwości bólowych powinien zostać zgłoszony lekarzowi prowadzącemu.